Phát triển sự nghiệp: Giá trị của sự tò mò và hệ thống hóa tri thức

1. Giá trị của sự tò mò và thử nghiệm

Một điều mình luôn tự hào những ngày tuổi 20s là đã cho bản thân được quyền theo đuổi những gì mình thấy tò mò, háo hức. 

Mình từng bay lượn cùng ngành truyền thông, marketing. Sau đó, chuyển sang con đường trầm lắng, sâu sắc hơn với ngành giáo dục và phát triển con người. Cùng lúc đó, mình loay hoay, học hỏi về kinh doanh và quản trị. Trong suốt quá trình này, mình vẫn tập tành làm nội dung qua việc viết sách, làm speaker, viết blog, xây kênh Youtube… (vâng, rất tham lam luôn :D)

Cuối cùng, mình tìm thấy tình yêu với learning design, lĩnh vực đòi hỏi sự kết hợp đa ngành (từ kỹ năng thiết kế, làm nội dung, thiết kế trải nghiệm học, đến sáng tạo trong trong việc ứng dụng công nghệ vào giáo dục, đào tạo). 

Tìm hiểu thêm về ngành learning design qua bài viết này.

Kết quả là với vị trí hiện tại tại Amazon, ngoài learning design và làm nội dung, mình được tận dụng cả những hiểu biết, tri thức đã có về marketing, kinh doanh và quản trị trong công việc. 

Hành trình ngoằn ngoèo như vậy để thấy rằng chúng ta không nhất thiết phải đi một con đường thẳng tắp. Những ngã rẽ được dẫn lối bởi sự tò mò sẽ cho chúng ta những mảnh ghép mới trong kho tri thức của mình. 

Tuy nhiên, tò mò và thử nghiệm sẽ không mang lại giá trị nhiều nếu chúng ta không biết cách lưu trữ, kết nối, hệ thống lại những gì học được. 

2. Hệ thống lại kiến thức qua việc lưu trữ, sắp xếp, suy ngẫm, chia sẻ, thực hành

Lưu trữ

Mình coi mọi cuộc gặp gỡ, những chia sẻ nho nhỏ trên mạng xã hội, những bài báo, cuốn sách, khóa học… tất cả đều chứa đựng nhiều tri thức hay, giúp mình học hỏi.

Tuy nhiên vì trí nhớ ngắn hạn của chúng ta chỉ lưu trữ và xử lý được một lượng thông tin rất ít, chúng ta cần các công cụ hỗ trợ để lưu trữ thông tin, trước khi nói đến việc đưa được những thông tin đó vào kho tri thức trong trí nhớ dài hạn của chúng ta. 

Các công cụ phổ biến để lưu trữ thông tin là sổ, các công cụ soạn thảo văn bản, các apps notes, và ngày nay còn xuất hiện nhiều các công cụ lưu trữ thông tin dưới dạng cây tri thức.

Sắp xếp 

Tuy nhiên, việc lưu trữ thông tin là chưa đủ. Các bạn sẽ thấy không ít lần chúng ta cần tìm một thông tin cụ thể, nhưng rất khó lục lại nguồn lưu trữ thông tin đó. Chưa kể cảm giác bị ngộp thở khi phải tiếp xúc với quá nhiều thông tin, dễ khiến bản thân thấy nản, không muốn nạp thêm vào.

Việc hệ thống lại kiến thức cũng tương tự như việc xây cho mình một thư viện tri thức. Khi có thông tin mới, hãy xếp nó vào một ngăn kéo phù hợp, có liên kết chặt chẽ đến những thông tin khác, và có điểm nhận diện đặc trưng để sau dễ dàng tìm lại được.  

Ngày nay có rất nhiều công cụ hay hỗ trợ việc hệ thống kiến thức như Notion, Obsidian, hay Logseq.

Tuy nhiên nếu khả năng sắp xếp, tổ chức thông tin tốt thì những công cụ đơn giản như spreadsheet, Google doc, Google drive cũng vẫn hoàn toàn thực hiện được. Hãy chọn công cụ nào bạn thấy phù hợp với bản thân mình. 

Suy ngẫm

Một điều lưu ý là công cụ chỉ đóng vai trò hỗ trợ quá trình hệ thống kiến thức. Điều quan trọng hơn là việc rèn luyện được thói quen kết nối thông tin, đặt câu hỏi, suy ngẫm từ những trải nghiệm cũ…

Theo “Meaningful Learning Theory” (tạm dịch “Lý thuyết học ý nghĩa”) của David Ausubel, chúng ta chỉ thực sự hiểu sâu thông tin được học khi nó được kết hợp với những gì chúng ta đã biết trong quá khứ.

Tất nhiên, vì quỹ thời gian có hạn, nên không phải mảng kiến thức nào mình cũng dành nhiều thời gian để đặt câu hỏi và suy ngẫm. Nhưng với những nội dung quan trọng, mình sẽ ưu tiên làm việc này (dù biết rằng nó sẽ khiến tốc độ học của mình chậm hơn). Lí do đơn giản vì nếu chỉ sắp xếp thông tin mà không hồi tưởng, suy ngẫm, chiêm nghiệm thì những kết nối kiến thức cũng sẽ hời hợt, dần dần sẽ mờ đi theo thời gian.

Chia sẻ

Ngoài việc lưu trữ, sắp xếp thông tin qua các công cụ, nếu không ngại, hãy dành thời gian chuyển những gì mình biết sang các dạng chia sẻ nội dung như bài viết, bài thuyết trình, đào tạo… Rõ ràng, để chia sẻ được qua dạng viết hay thuyết trình, chúng ta buộc phải tư duy mạch lạc và nắm rõ những nội dung, kiến thức đó. Điều này hỗ trợ rất nhiều trong việc hệ thống hóa kiến thức trong trí nhớ dài hạn của chúng ta. 

Thực hành

“Situated Learning Theory” (Tạm dịch “Thuyết học tập trong hoàn cảnh thực tế”) của Lave và Wenger (1990) nhấn mạnh vai trò của môi trường thực tế trong việc giúp hiểu sâu kiến thức.

Việc gắn những mảng kiến thức học được với những vấn đề, bài toán, dự án cụ thể sẽ giúp chúng ta thực sự hiểu sâu những gì mình học hỏi được. 

Do đó, khi đi làm, hãy chủ động đi tìm những dự án đòi hỏi bản thân phải học hỏi thêm những mảng kiến thức mới hoặc thực hành những mảng lý thuyết mình đang tìm hiểu, quan tâm. Hoặc nếu công việc hiện tại không cho phép, hãy tham gia các dự án cộng đồng để mình được thử nghiệm những mảng kiến thức mới vừa học được.

Chúc các bạn thành công trong việc xây dựng kho kiến thức của bản thân để phát triển sự nghiệp. Hãy luôn nuôi dưỡng sự tò mò, kết hợp với việc thử nghiệm và hệ thống hóa kiến thức, mình tin rất nhiều cơ hội tuyệt vời sẽ đến với bạn. 

Trần Thị Thùy Trang

Senior Content Editor, Seller Education, Amazon

Thạc sỹ ngành “Digital Media Design for Learning”, Đại học New York, Hoa Kỳ

Co-founder, Cộng đồng Vietnam Learning Design Group.

Nguồn tham khảo

Ausubel, D.P. (2000), The acquisition and retention of knowledge: a cognitive view, Kluwer Academic Publishers, ISBN 9780792365051

Lave, J., & Wenger, E. (1990). Situated Learning: Legitimate Peripheral Participation. Cambridge, UK: Cambridge University Press.