Luyện tập có chủ đích để trở thành chuyên gia

Nếu phải chọn một phương pháp giúp phát triển bản thân đúc rút từ hơn 10 năm đi làm và hơn 6 năm ngụp lặn trong thế giới khoa học về việc học và learning design (thiết kế trải nghiệm học), Trang sẽ chọn Deliberate Practice (Tạm dịch: Luyện tập có chủ đích).

Chắc mọi người không còn xa lạ với quan điểm về việc cần 10.000 giờ luyện tập để trở thành chuyên gia được nhắc đến trong cuốn sách nổi tiếng “Những kẻ xuất chúng” của Malcolm Gladwell. Tuy nhiên, nếu chỉ luyện tập thường xuyên mà không có chủ đích, chúng ta chỉ có thể thông thạo những kỹ năng mình đã có.

Theo Ericsson, Prietula, và Cokely (2007), 10.000 giờ đó sẽ hiệu quả hơn rất nhiều, nếu chúng ta tập trung làm được song song việc phát triển những kỹ năng chúng ta đã có đồng thời mở rộng dần dần những kỹ năng thử thách hơn. Hay nói cách khác, đó là khi chúng ta biết vận dụng phương pháp Deliberate Practice (Luyện tập có chủ đích).

I. Deliberate Practice là gì?

Hãy tưởng tượng những kỹ năng chúng ta có trong một lĩnh vực giống như một menu của quán ăn. Thời gian đầu menu đó khá cơ bản, rất ít món, và cần được mở rộng. Tuy nhiên, nếu không mở rộng một cách khôn ngoan, chúng ta có thể sẽ thêm nhiều món mới rất khó nuốt. Việc mở rộng kỹ năng phải có chủ đích, có chiến lược, yêu cầu nhiều nỗ lực bền bỉ cùng sự tập trung cao độ vào những phần quan trọng cần cải thiện.

Deliberate Practice là việc thực hành có chủ đích, yêu cầu nhiều nỗ lực được duy trì bền vững cùng sự tập trung cao độ vào những bài thực hành cụ thể để chinh phục những việc mình chưa làm tốt hoặc thậm chí chưa làm được.

(Ericsson, Prietula, & Cokely, 2007)

Ví dụ với nhóm kỹ năng thuyết trình:

Nhóm kỹ năng thuyết trình thường bao gồm hai mảng lớn: mảng thiết kế nội dung và khả năng trình bày. Trong mỗi mảng lớn này sẽ lại có những kỹ năng nhỏ hơn.

Giai đoạn 1: Ví dụ, bạn xác định mình đã giỏi việc làm nội dung, nhưng mảng trình bày còn yếu. Thời gian đầu bạn muốn tập trung rèn luyện giọng nói để tạo được điểm nhấn vào những từ quan trọng khi chia sẻ thông tin. Bạn thực hành đều đặn để đảm bảo mình đạt được mục tiêu này.

Giai đoạn 2: Khi đã có khả năng tạo được điểm nhấn khi chia sẻ, bạn muốn rèn luyện thêm khả năng lồng ghép cảm xúc vào giọng nói để thu hút được sự chú ý tốt hơn từ người nghe. Như vậy giai đoạn này bạn sẽ cần thực hành song song những kỹ năng cũ (thiết kế nội dung, nói có điểm nhấn), đồng thời thử thách bản thân với kỹ năng mới (lồng ghép được cảm xúc vào giọng nói).

Giai đoạn 3 đến n…: bạn tiếp tục phương pháp kể trên với những kỹ năng nhỏ khác, có thể tiếp tục với việc ngắt nghỉ trong giọng nói, hoặc chuyển sang luyện tập với ngôn ngữ cơ thể (dáng đứng, cử chỉ, nét mặt, ánh mắt…). Lưu ý rằng bạn không ôm đồm thực hành quá nhiều kỹ năng mới một lúc, mà thêm vào từ từ để đảm bảo việc luyện tập song song những kỹ năng đã có và chinh phục được một “món ăn” mới mình thêm vào “menu” của bản thân. Dần dần bạn sẽ thấy mình có thể xử lý một lúc rất nhiều kỹ năng một cách thành thạo và không mất nhiều nỗ lực như ban đầu.

II. Những lưu ý khi áp dụng Deliberate Practice

Để Deliberate Practice (Luyện tập có chủ đích) thành công bạn sẽ cần:

• Nắm được Bức tranh tổng quan về lĩnh vực hoặc bộ môn mình muốn chinh phục
• Đánh giá được mình đang ở đâu và muốn tiến đến đâu
• Chia nhỏ mỗi giai đoạn và có mục tiêu cụ thể, rõ ràng cho mỗi giai đoạn đó. Lưu ý: không ôm đồm học quá nhiều mảng mới một lúc, mà luyện tập thêm vào dần dần. Khi đã đạt được một mức độ nhất định cho một kỹ năng, mới chèn thêm kỹ năng mới.
• Trong mỗi giai đoạn, cần biết cách tự đánh giá hoặc nhờ đến sự đánh giá của người giỏi hơn mình để biết cách tiến bộ và làm chủ kỹ năng đó
• Cuối cùng, dù đã được cộng đồng đánh giá là chuyên gia, cũng liên tục tặng bản thân những thử thách khó hơn để luôn tiến về phía trước

Điểm tuyệt vời của Deliberate Practice (Luyện tập có chủ đích) là chúng ta sẽ luôn ở tâm thế không ngừng học hỏi và không bao giờ hài lòng với những gì mình đã biết, những kỹ năng đã có. Quá trình này không dễ dàng. Hãy vui với những tiến bộ nhỏ của bản thân mỗi ngày. Một ngày nhìn lại, chúng ta sẽ thấy mình đã tiến được rất xa!

Chúc các bạn thành công!

Bài viết thuộc bản quyền của Trang Tran – Learning Designer trên learningdesigner.blog

Trần Thị Thùy Trang

Senior Content Editor, Seller Education, Amazon

Thạc sỹ ngành “Digital Media Design for Learning”, Đại học New York, Hoa Kỳ

Co-founder, Cộng đồng Vietnam Learning Design Group.

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/tranthithuytrang/

Nguồn tham khảo

Ericsson, Karl & Prietula, Mj & Cokely, Edward. (2007). The making of an expert. Harvard business review. 85. 114-21, 193.