edtech – Trang Tran – Learning Designer

Chunking – Bảo bối khi cần truyền tải nhiều thông tin hiệu quả

Bài viết đặc biệt hữu ích cho các bạn chuẩn bị phỏng vấn học bổng du học, phỏng vấn xin việc, thuyết trình, giảng dạy, và thiết kế nội dung học tập.

Sau nhiều năm hỗ trợ làm mock interview giúp các bạn ứng viên apply học bổng Fulbright, Trang nhận ra một vấn đề chung các bạn thường gặp phải: cố gắng giới thiệu nhiều thông tin về bản thân nhưng chưa biết cách tạo được điểm nhấn và dấu ấn đối với người nghe.

Vấn đề khó khăn khi phải truyền tải nhiều thông tin cũng rất phổ biến khi chúng ta thiết kế nội dung học tập, thuyết trình, hay giảng dạy.

Một trong những phương pháp rất hữu ích để giải quyết vấn đề này chính là phương pháp “chunking”!

“Chunking” là gì?

Trí nhớ ngắn hạn của chúng ta chỉ có thể xử lý một lượng thông tin có hạn trong một thời gian ngắn (5 – 9 mẩu thông tin theo Miller, 1956). Vậy nên khi chúng ta phát biểu, trả lời phỏng vấn, thuyết trình, hoặc thiết kế nội dung học tập… mà đưa quá nhiều những mảnh thông tin rời rạc, nội dung chúng ta chia sẻ sẽ chẳng đọng lại được nhiều trong đầu người tiếp nhận.

Tuy nhiên, một mẹo rất hiệu quả để chúng ta xử lý điểm yếu này của trí nhớ ngắn hạn là sử dụng kỹ thuật “chunking”.

Theo Miller (1956), chunking là quá trình kết nối những mảnh thông tin nhỏ thành một khối ý nghĩa, dễ dàng lưu trữ được trong trí nhớ của chúng ta.

Khi những thông tin rời rạc được chuyển thành “chunks” (các khối thông tin), thay vì xử lý rất nhiều thông tin riêng rẽ, trí nhớ của chúng ta chỉ cần xử lý số lượng “chunks” nhỏ hơn rất nhiều.

Chunk (Tạo khối thông tin) như thế nào?

Có 3 phương pháp chunking phổ biến Trang thường sử dụng bao gồm: “Chunk” bằng câu chuyện, bằng hình ảnh, và bằng cụm từ viết tắt. Hay Trang hay gọi tắt là SPA (giúp người nghe dễ dàng tiếp thu thông tin như trả nghiệm đi spa)

Thiết kế trải nghiệm học: Tạo sự chú ý bằng việc khơi gợi sự tò mò

Nếu phải chọn 1 nguyên tắc về làm nội dung cũng như thiết kế trải nghiệm học mà Trang cực kỳ tâm đắc thì đó là: “Information on Demand & Just-in-time” (Nguyên tắc Thông tin được cung cấp theo nhu cầu và đúng thời điểm) của James Paul Gee. Nói một cách vui vui là chúng ta cần khiến người xem / người học phải tò mò, quyết tâm có được câu trả lời.

Nguyên tắc này không chỉ giá trị trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, mà hữu ích trong tất cả các mảng liên quan đến việc truyền tải thông tin, sáng tạo nội dung, giao tiếp, thuyết trình.

The principle is quite similar to pouring water into a glass — Photo by Pixabay on Pexels.com

Hình dung nguyên tắc này giống việc chúng ta đổ nước vào một cái cốc. Chúng ta chỉ có thể đổ nước vào nếu cái cốc đó không có nắp đậy và khi cốc chưa bị đổ đầy.

Tương tự với người tiếp nhận thông tin, nếu họ sẵn sàng mở nắp, làm vơi bớt nước trong cốc, thì chúng ta mới có cơ hội rót nước vào (cung cấp thông tin). Còn một khi cái cốc đã bị đậy lại, thì có cố đến đâu, nước sẽ chỉ tràn ra ngoài (thông tin cung cấp sẽ không hiệu quả).

Như vậy, khi làm nội dung hay thiết kế trải nghiệm học, muốn được chú ý, chúng ta phải gợi mở được nhu cầu cần biết thông tin ở người tiếp nhận (thuật ngữ trong tiếng Anh là “Creating the need to know”).

Vậy chúng ta cần gợi mở nhu cầu như thế nào? Dưới đây là một vài ví dụ về cách áp dụng nguyên tắc này.

1. Ứng dụng khi làm nội dung học tập

Đừng chỉ cung cấp thông tin một cách khô khan. Hãy đặt thông tin vào những bối cảnh cụ thể. Bối cảnh càng gần gũi, gắn với nhu cầu, vấn đề thực tế người học phải giải quyết, thông tin càng dễ có cơ hội được tiếp nhận.

Kỹ năng lắng nghe trong thiết kế trải nghiệm học

Hơn 6 năm trước, Trang được học về 4 cấp độ lắng nghe của Otto Scharmer từ khóa Art of Hosting. Cho đến giờ, đó vẫn là một trong những bảo bối lớn nhất Trang có được, mang lại nhiều giá trị cho Trang trong cả sự nghiệp và cuộc sống.

Trước khi có thể sáng tạo, cải tiến, giải quyết vấn đề, hay xây dựng mối quan hệ ý nghĩa… chúng ta đều cần biết cách lắng nghe. Lắng nghe hời hợt sẽ chỉ cho chúng ta những thông tin bề nổi, khẳng định lại những gì chúng ta đã tin, đã biết trước đó. Chỉ khi biết dành tâm trí, sự tập trung, và sẵn sàng để sang một bên những quan điểm, niềm tin có sẵn của bản thân, chúng ta mới có thể lắng nghe được sâu sắc. Và đó là điểm khởi đầu của sự thấu hiểu, của những kết nối ở tầng sâu, của những ý tưởng đột phá khi ta có thêm góc nhìn mới, ở một lăng kính mới.

I. Bốn cấp độ lắng nghe (Otto Scharmer)

Chúng ta có thể hình dung bốn cấp độ của lắng nghe của Otto Scharmer như cách chúng ta di chuyển trong căn phòng của mình:

Cấp độ 1 – Downloading: Ta lắng nghe nhưng vẫn tự hạn chế mình trong bức tường đóng kín bởi những định kiến, nhận thức, trải nghiệm trong quá khứ. Ta nghe chỉ để khẳng định những gì mình đã tin, đã biết.

Cấp độ 2 – Factual: Ta quyết định mở cửa để đón luồng gió mới. Tức là tạm gác những định kiến, trải nghiệm, kiến thức, niềm tin cũ sang một bên để đầu óc cởi mở đón nhận những góc nhìn mới, nhận thức, thông tin mới.

Cấp độ 3 – Empathic Listening: Ta quyết định bước ra khỏi căn phòng của mình để đi vào thế giới của người khác, đứng ở góc nhìn của người khác để thấu hiểu, cảm nhận không chỉ thông tin mới mà cả những cảm xúc, cảm giác, tình cảm…

Cấp độ 4 – Generative Listening: Đó là sự lắng nghe vượt qua cấp độ kết nối ở cá nhân cũng như góc nhìn giới hạn của từng cá nhân, mà tập trung kết nối với những tiềm năng, cơ hội, khả năng xảy đến trong tương lai.

Vậy trong learning design (Thiết kế trải nghiệm học), những cấp độ lắng nghe này có ý nghĩa như thế nào?

Thiết kế trải nghiệm học: làm sao để hấp dẫn nhưng vẫn hiệu quả?

Một khóa học kinh doanh được thiết kế theo dạng game Mario? Nghe thú vị và hấp dẫn nhỉ!

Tuần trước, mình có học một khóa online như vậy. Lúc mới bắt đầu, mình thực sự rất háo hức và tò mò. Nhưng đến khi học rồi thì chỉ mong nó nhanh nhanh kết thúc. Mình liên tục cảm thấy đau đầu do quá nhiều yếu tố gây xao nhãng trong lúc học. Phần kiến thức thực sự không đọng lại được nhiều. Học xong, trong đầu mình chỉ còn toàn hình ảnh nhân vật nhảy qua nhảy lại để ăn chuối, ăn cam và âm thanh tít tít của game 🥴.

Hơi buồn một chút là những khóa học như vậy không phải số ít. Ngày nay, xu hướng dùng gamification, các hoạt động tương tác cao, các yếu tố kích thích… được chú trọng rất nhiều trong các sản phẩm học trực tuyến, nhằm mục đích thu hút sự chú ý và duy trì sự hứng thú của người học. Tuy nhiên, nếu không làm đúng cách, những sáng tạo đó có thể gây cản trở quá trình học tập của người học. Mình đã có một bài viết chuyên sâu về các xu hướng edtech 2022 và phân tích những mặt trái còn tồn tại, các bạn quan tâm có thể đọc thêm tại đây.

I. Thử thách của learning designer khi thiết kế trải nghiệm học

Trí nhớ ngắn hạn của chúng ta chỉ có thể xử lý một lượng thông tin có hạn trong một thời gian ngắn. Đó là lý do vì sao các lý thuyết về khoa học nhận thức trong học đa phương tiện đều nhấn mạnh việc bỏ đi các yếu tố thừa, gây xao nhãng khỏi trải nghiệm học tập.

Mình được offer làm learning design tại Amazon như thế nào?

Trung bình bạn trải qua bao nhiêu buổi hẹn hò để tiến tới một mối quan hệ sâu sắc?

Để cưa đổ Amazon, mình đã phải nỗ lực qua 7 buổi hẹn hò như vậy (chưa kể vòng lọc hồ sơ chốt cửa gửi xe). Buổi hẹn hò nào cũng nhăn hết trán vì toàn câu hỏi đầy trí tuệ và chất xám.

Vị trí mình được offer tên chính thức tại Amazon là Senior Content Editor, chuyên làm các sản phẩm nội dung học đa phương tiện, một mảng mình rất thích trong learning design.

Learning design là lĩnh vực đi sâu vào thiết kế trải nghiệm học hiệu quả, hấp dẫn dựa trên việc áp dụng khoa học về việc học, các quy trình thiết kế, và hiểu biết về công nghệ và phương tiện truyền tải. Trải nghiệm học đó có thể là khóa học online, tài liệu học đa phương tiện, mobile app, game giáo dục…

Vậy mình đã chinh phục bạn Amazon như thế nào? Hi vọng chút chia sẻ của mình sẽ giúp các bạn learning designer quan tâm những bạn khổng lồ như Amazon có thêm những gợi ý hữu ích.

Con Đường Sự Nghiệp Cho Learning Designers

Learning Design là lĩnh vực rất “hot” trong xu thế ứng dụng công nghệ vào giáo dục.

Learning design đi sâu vào thiết kế trải nghiệm học hiệu quả, hấp dẫn dựa trên việc áp dụng khoa học về việc học, các quy trình thiết kế, và hiểu biết về công nghệ và phương tiện truyền tải. Trải nghiệm học đó có thể là khóa học online, app, chương trình học, khóa đào tạo, game giáo dục,…

Vậy đâu là những lựa chọn nghề nghiệp cho những bạn muốn theo đuổi lĩnh vực này?

Learning Designer Trong Trường Đại Học

Các trường Đại học hàng đầu thế giới đều có các trung tâm chuyên sâu về dạy và học (các tên gọi khác có thể là Learning & Teaching Lab, hay Learning Science Lab) để hỗ trợ và hợp tác cùng giảng viên nâng cao chất lượng dạy và học.

Đây chính là nơi Learning designer phát huy được thế mạnh rất tốt.

Cấu trúc của các các trung tâm này thường sẽ có team làm learning design và team làm production (sản xuất các sản phẩm như video, interactive media, VR, AR…).

XU HƯỚNG EDTECH NĂM 2022 & VAI TRÒ CỦA LEARNING DESIGNER

Tác giả: Trang Trần – Learning Designer
Thạc sỹ “Thiết kế trải nghiệm học trên nền tảng số”, Đại học New York, Hoa Kỳ

Edtech là một trong những ngành liên tục có nhiều thay đổi đột phá trong những năm gần đây. Chúng ta cần nắm bắt các xu hướng nhưng đồng thời cũng cần biết những vấn đề còn tồn tại, từ đó mà tìm ra những giải pháp ý nghĩa trong giáo dục và đào tạo.

Với bài viết này, Trang đã tổng hợp, tham khảo từ nhiều nguồn (các đánh giá của Google Scholar cho các edtech journals uy tín, các nghiên cứu của Holon IQ, Economist Impact, Edsurge, Edweek, và các học giả, chuyên gia trong ngành…), hi vọng giúp các công ty edtech, các trường học, learning designers, các thầy cô giáo, những người làm đào tạo… có thêm góc nhìn mới để nắm bắt các trends và các vấn đề gặp phải, từ đó cùng nhau tìm hướng giải quyết phù hợp.

I. Trải nghiệm học được chú trọng hơn việc cung cấp thông tin

1. Personalized Learning & Adaptive Learning

Theo nghiên cứu của The Economist Group (2021), đại dịch Covid-19 đã đẩy nhanh xu thế Personalized Learning (cá nhân hóa trải nghiệm học). Tuy nhiên, hiện tại vẫn chưa có một định hướng rõ ràng cần personalized learning như thế nào. Nghiên cứu này cũng chỉ ra một thực tế là khi nhắc đến personalized learning, chúng ta mới chỉ tập trung nhiều vào khía cạnh công nghệ, trong khi để thực hiện được, cần vai trò rất lớn của những người làm giáo dục.

Personalized Learning & Adaptive Learning – Minh họa bởi Minh Hương cho learningdesigner.blog

Gần với khái niệm về Personalized Learning là Adaptive Learning (Học tập thích ứng). Trong nghiên cứu của Edsurge (2016), các công cụ adaptive learning là những công nghệ giáo dục có thể thích ứng theo những tương tác của người học bằng việc điều chỉnh trải nghiệm học để phù hợp với nhu cầu của từng cá nhân. Những công cụ đó thu thập các thông tin cụ thể của từng người học bằng việc theo sát cách họ trả lời câu hỏi và các hành vi của họ trên hệ thống để cung cấp những phản hồi kịp thời phù hợp.

Nghiên cứu của Edsurge đưa ra 3 dạng adaptive learning:

Adaptive content (điều chỉnh nội dung học), ví dụ: công cụ Lexa Learning
Adaptive assessments (điều chỉnh cách đánh giá), ví dụ: công cụ i-Ready Diagnostic
Adaptive sequences (điều chỉnh thứ tự trải nghiệm học), ví dụ: công cụ Knewton
Hoặc kết hợp các dạng adaptive learning kể trên, ví dụ: công cụ Knowre (content & sequence)

Cũng như nghiên cứu của The Economist Group (2021), Edsurge (2016) nhấn mạnh rằng “adaptive learning” chỉ tạo được giá trị thực sự cho người học khi những người làm giáo dục tham gia vào quá trình thiết kế những trải nghiệm đó.